Đếm ống đồng để “phán xét” một bộ tản nhiệt khí từ lâu đã trở thành một thói quen của dân công nghệ, kiểu như càng nhiều ống đồng thì sẽ càng mát ấy. Cái này thì không sai, nhưng mà chưa đủ. Ngoài số ống đồng ra thì còn rất nhiều yếu tố khác mà chúng ta có thể xét đến nữa. Mình sẽ kể ra một vài yếu tố chính sau đâu, bác nào thấy chưa đủ thì bổ sung giúp mình nhé.

Cỡ của ống đồng

Cái này chắc chắn phải nói đến đầu tiên. Ống đồng không chỉ có một cỡ. Nếu số lượng ống đồng không nhiều thì người ta hoàn toàn có thể bù lại bằng cách tăng hiệu suất tản nhiệt của mỗi ống bằng cách làm nó to hơn. Ống lớn hơn thì lưu lượng chất tản nhiệt sẽ nhiều hơn ổng nhỏ, từ đó dẫn nhiệt khỏe hơn. Nhiều ống nhỏ thì sẽ giúp nhiệt phân tán tốt hơn còn ít ống to thì hiệu suất truyền nhiệt trên mỗi ống sẽ cao hơn.

Số lá tản nhiệt mà ống đồng xuyên qua

Chiều dài của ống đồng cũng ảnh hưởng khá lớn đến hiệu suất tản nhiệt của nó. Như anh em đều biết thì ống đồng sẽ truyền nhiệt qua các lá tản nhiệt rồi nhiệt lượng mới được phát tán ra không khí. Càng nhiều lá tản thì tổng diện tích tiếp xúc với không khí càng lớn. Ống đồng càng đi qua nhiều lá tản nhiệt thì nó sẽ càng khuếch tán nhiệt hiệu quả hơn.

Phân nhánh ống đồng

Ống đồng không chỉ lấy nhiệt ở một đầu rồi xả nhiệt ở đầu kia. Để tăng hiệu suất tản nhiệt thì nhiều nhà sản xuất tản thường cho đoạn giữa của ống đồng tiếp xúc với chip (CPU, GPU). Tức là nó lấy nhiệt ở giữa và xả nhiệt ra cả 2 đầu còn lại. Tuy là 1 ống đồng nhưng sẽ có đến 2 luồng chất tản nhiệt theo 2 hướng ngược nhau và tạo ra hiệu quả tương tự như 2 ống đồng. Và dạng này thì hiệu quả hơn nhiều so với ống chỉ lấy nhiệt một đầu. Hiện nay thì hầu hết các dòng tản dành cho CPU đều cho ống đồng tiếp xúc với CPU ở giữa. Dạng ống đồng tiếp xúc 1 đầu phổ biến hơn trên card đồ họa.

Các lá tản nhiệt

Các lá tản nhiệt là bộ phận cuối cùng mà nhiệt ở lại trước khi phát tán ra không khí nên chúng cũng đóng vai trò rất quan trọng. Nếu chúng quá thưa thì sẽ thiếu diện tích tiếp xúc không khí dẫn đến khuếch tán nhiệt kém, nếu quá dày sẽ gây cản khí, làm cho tản quạt động không hiệu quả mà lại tăng giá thành. Tốt nhất là nó phải có mật độ vừa đủ để cho hiệu suất cao nhất.

Các lá tản được mạ niken sẽ bền với các tác nhân lý – hóa từ môi trường hơn, bề mặt cũng láng nên khó bám bụi hơn các lá tản thuần nhôm thông thường. Thường thì tản nhiệt của các dòng card đồ họa cao cấp như ROG Strix của ASUS và Gaming X của MSI đều được mạ niken sáng loáng, mấy bộ tản khí xịn dành cho CPU cũng vậy.

Buồng hơi hay tiếp xúc trực tiếp

Chất tản nhiệt trong ống đồng là một chất dễ bay hơi. Nguyên lý hoạt động của ống đồng là dựa trên sự bay hơi này. Buồng hơi cũng vậy, nó là một khoang rỗng nằm giữa ống đồng và mặt lấy nhiệt của bộ tản và có 2 tác dụng chính.

Những con chip như GPU và CPU khi hoạt động thì sẽ tỏa nhiệt, nhưng nó không tỏa nhiệt đều trên toàn con chip mà có chỗ nóng hơn, chỗ nguội hơn. Buồng hơi sẽ giúp phân tán nhiệt đều hơn trước khi nhiệt đến với ống đồng. Các ống đồng gánh lượng nhiệt bằng nhau thì sẽ tạo ra hiệu suất tổng thể tốt hơn. Đây là tác dụng đầu tiên.

Tác dụng thứ 2 là tăng diện tích mặt thoáng. Tốc độ bay hơi của một chất lỏng phụ thuộc khá nhiều vào diện tích mặt thoáng. Diện tích mặt thoáng trong ống đồng thì chắc chắn là không lớn bằng trong buồng hơi rồi đấy. Chất tản nhiệt bay hơi nhanh hơn thì bộ tản nhiệt cũng cho hiệu suất cao hơn.

Chất lượng tiếp xúc

Mặt tiếp xúc là cực kỳ quan trọng. Mặt tiếp của tản càng khít với mặt lưng của chip thì sẽ dẫn nhiệt càng tốt. Mặt tiếp xúc có dẫn nhiệt tốt hay không phụ thuộc vào 2 yếu tố là độ nhẵn của bề mặt tản và sức dẫn nhiệt của keo tản nhiệt. Đối với một số bộ tản giá mềm thì người ta sẽ mài nhẵn ống đồng rồi áp nó xuống lưng chip luôn để tiết kiệm chi phí, cái này gọi là tiếp xúc trực tiếp. Đối với những bộ tản cao cấp thì người ta có thể mạ niken lên bề mặt tiếp xúc, do bề mặt của niken rất nhẵn nên tiếp xúc cũng tốt hơn, dẫn nhiệt tốt hơn.

Chống ăn mòn

Lại nói tiếp về niken, nó rất “trơ” và khó phản ứng nên nó có độ bền hóa học lớn trong điều kiện thông thường. Những dàn tản nhiệt được mạ niken đều rất bền và bạn có thể dùng nó hàng chục năm mà chẳng có vấn đề gì cả (trừ khi nó mạ niken đểu). Anh em cứ để ý là có thể thấy những bộ tản nhiệt khí cao cấp nhất thường sẽ được mạ niken nguyên dàn heatsink từ mặt tiếp xúc cho đến ống đồng và các lá tản luôn.

Cũng có một số trường hợp cá biệt bộ tản của các dòng card đồ họa nhà Gigabyte, mặc dù không mạ niken nhưng nó cũng có một lớp phủ (mà mình không biết) trên ống đồng giúp chống oxy hóa rất tốt. Mấy ống đồng trên card của Gigabyte thấy vậy thôi chứ cũng bền lắm đấy, bám bụi thì có chứ không bị xỉn màu đâu.

Hiệu suất của quạt

Quạt càng khỏe thì sẽ càng thổi được nhiều khí mát qua heatsink, giúp bộ tản quạt động hiệu quả hơn. Các hãng lớn thường sẽ có thông số rõ ràng về lưu lượng khí tối đa (max airflow) của quạt của mình, anh em có thể tham khảo thông số quạt tản nhiệt được sử dụng trên bộ tản là có để biết quạt nào mạnh yếu ra sao rồi từ đó suy ra và đánh giá bộ tản. Riêng ông trùm tản khí Noctua thì sẽ có thông số cụ thể cho từng mẫu quạt tản nhiệt được sử dụng trên tản của họ như max airflow khi không có vật cản, max airflow khi thổi qua heatsink, số vòng tua, độ ồn… Nhưng mà cái này chỉ áp dụng cho tản của CPU thôi nha anh em, mấy hãng card hầu như sẽ không công bố thông số quạt của họ đâu.

Chất lượng của động cơ điện

Dàn Heatsink thì rất khó bị hư hỏng, nhưng mà quạt thì khác, nó quay liên tục trong suốt thời gian sử dụng nên anh em cũng nên biết về cái này một chút. Chất lượng của động cơ điện (thường gọi là mô-tơ) là yếu tố quyết định đến độ bền của quạt tản nhiệt. Nói chi tiết về động cơ của quạt tản nhiệt thì nhiều cái để nói lắm, phức tạp mà cũng không nhiều anh em quan tâm nên mình chỉ nói sơ sơ một số cái đáng chú ý nhất cho anh em dễ nắm thôi.

Hiện nay các quạt tản nhiệt cao cấp nhất thường sẽ dùng loại động cơ điện không chổi than (mấy bác học điện hoặc chơi đồ RC thì quá quen rồi). Loại này sử dụng nam châm đất hiếm, cho công suất cao và tiết kiệm điện hơn loại có chổi than giá rẻ. Các loại động cơ điện của quạt tản nhiệt cao cấp cũng thường có vòng bi giúp quạt chạy êm hơn, mượt hơn và bền hơn.

Mà cái này mình kể ra để anh em biết chơi cho vui thôi chứ thật ra cũng chẳng có ai đi bung động cơ điện ra soi làm gì cả (trừ mấy ông kỹ sư và mấy thánh tò mò). Chất lượng của động cơ điện thường là được kiểm chứng qua thời gian hoạt động thôi, cái nào chạy càng lâu mà không dở chứng hay xuống cấp, giảm công suất thì cái đó càng ngon.

Trên đây là những yếu tố chính ngoài số lượng ống đồng có thể ảnh hưởng đến hiệu suất, độ bền và giá trị sử dụng của một bộ tản nhiệt. Ngoài ra còn nhiều thứ khác nữa như là khí động học, chất tản nhiệt, cấu tạo bên trong của ống đồng, cấu tạo buồng hơi… Tuy nhiên mấy cái đó thì hơi bị cao siêu quá rồi nên mình sẽ không nhắc đến (và cũng không biết gì để nhắc, ahihi). Hy vọng đã đem đến được cho anh em những thông tin thú vị.